Kuukila kwa Chilembwe

Chilembwe uprising
Chilembwe supporters being led to be executed
DateJanyuwale 23–26, 1915 (1915-01-23 – 1915-01-26)
LocationShire Highlands, Nyasaland
(modern-day Malawi)
Organised byJohn Chilembwe
OutcomeUprising repressed by British

Chilembwe chikaŵa kuwukira boma la Britain mu charu cha Nyasaland (lero ni Malawi). Mubali John Chilembwe ndiyo wakalongozganga gulu ili. Ŵalongozgi ŵa chipani ichi ŵakakhalanga kufupi na tchalitchi lake mu muzi wa Mbombwe kumwera kwa charu ichi. Ŵanthu aŵa ŵakakhuŵara na vinthu ivyo ŵakakanizganga ŵanthu awo ŵakakhalanga mu vyaru vinyake, kusazgapo ntchito zachiwawa, kusankhana mitundu, na ivyo ŵanthu ŵakakhumbanga kufuma ku ŵanthu ŵa mu vyaru ivi.I.[1]

Nkhondo iyi yikamba pa Janyuwale 23, 1915. L. Wakayama Bruce Plantation ku Magomero ndipo wakakoma ŵanthu ŵatatu ŵatuŵa. Usiku unyake, ku Blantyre kukachitika cigeŵenga ico cikaponya vilwero mu sitoro. Pa zuŵa la 24 January mulenji, ŵamazaza ŵakakolerana na gulu la ŵasilikari na kutumizga ŵasilikari ŵa King's African Rifles (KAR). Pamanyuma pakuti ŵasilikari ŵa boma ŵatondeka kuwukira msumba wa Mbombwe pa Janyuwale 25, ŵakugaluka ŵakawukira mpingo wa Cikhristu wa ku Nguludi na kuwotcha. Gulu la KAR na gulu la ŵasilikari ŵakatora Mbombwe kwambura kukumana na ŵanthu ŵakususka pa 26 January. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakagaluka, kusazgapo Chilembwe, ŵakachimbilira ku chigaŵa cha Portuguese East Africa (sono ni Mozambique). Ŵalwani pafupifupi 40 ŵakakomeka, ndipo 300 ŵakakakika; Chilembwe wakakomeka na ŵapolisi pafupi na mphaka pa Febuluwale 3.

Nangauli kugaluka uku kukacitika yayi, kweni ŵanthu ŵanandi ŵakuwona kuti kukaŵa kwapadera comene mu mbiri ya Malawi. Chigaluka ichi chikakhwaska chomene boma la Britain mu charu cha Nyasaland, ndipo pamasinda ŵakasintha vinthu vinyake. Nkhondo Yachiŵiri ya Caru Cose yikati yamara, ŵanthu ŵa ku Malawi ŵakamba kukhumba comene kuti ŵanthu ŵa Chilembwe ŵambeso kuwukira. Chikumbukiro cha Chilembwe, icho chikulutilira kuŵa na nkharo yiwemi mu chalo, kanandi chikuzunulika na ŵandyali ŵa Malawi. Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵakukumbukira kuwukira uku chaka chilichose ndipo Chilembwe nayo wakuwoneka kuti ni munthu wakuzirwa chomene..

  1. Thompson, T. Jack (Malichi 2017). "Religion and Mythology in the Chilembwe Rising of 1915 in Nyasaland and the Easter Rising of 1916 in Ireland: Preparing for the End Times?". Studies in World Christianity (in English). 23 (1): 51–66. doi:10.3366/swc.2017.0169.

© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search